Vào những năm 2000 tui chứng kiến thương mại điện tử bắt đầu bùng nổ, đâu đâu cũng nghe nhắc đến nhưng nhanh chóng xẹp lép như trái bong bóng xì hơi. Một vài trang mua bán sống lóp ngóp, kiếm vài đơn hàng lèo tèo như Golshops.com, khi mua hàng thì có shipper là người của công ty giao hàng đến. Hàng thì giá chẳng có gì cạnh tranh, nên chăng thì một vài mặt hàng đặc thù ví dụ mực in của một số loại máy không biết mua ở đâu thì khách hàng lên đó kiếm. Vatgia.com và Chodientu.vn chủ yếu là nơi để người ta kiểm tra giá, hoạt động gian hàng chưa thực sự thu hút nhiều người mua. Tui đặt gian hàng cho công ty trên Vatgia chủ yếu lấy traffic là chính, khách hàng search từ khoá trên Google ra Vatgia thì lấy thẳng số điện thoại của tui trên trang gian hàng mà liên hệ.
Thegioididong.com dạo đó cũng mới ra đời, đang mở rộng hệ thống franchise và lấy các cửa hàng offline làm gốc rễ. Người tiêu dùng vẫn thích đến tận nơi, sờ tận tay vật họ muốn mua. Dạo đó Thế Giới Di Động cũng manh nha phát triển một dự án website so sánh giá, nhưng có lẽ chưa đúng thời điểm nên nó ngủm củ tỏi.
Khách hàng muốn mua linh tinh hay ghé các trang mua bán rao vặt, tui nhớ hồi đó tui bán sim số đẹp vì xác định đây là một mặt hàng không cần cầm nắm sờ mó, chỉ cần đăng sim lên 1 số trang rao vặt cũng có cả đống người liên hệ mua. Cả thị trường online lúc đó chỉ vài ba người bán sim, chứ không như bây giờ trăm hoa đua nở. Có một ông bạn hàng ở HN chuyên cò sim số đẹp cho đại gia, ổng cứ báo số sim cần, tui lùng, ổng chuyển tiền, tui ra đại lý cấp 1, cấp 2 lấy, ăn chiết khấu 30-40%/sim cũng khoẻ. Hồi đó muốn mua nhà, thuê nhà người ta mua báo Mua và bán, mỗi lần muốn đăng tin rao vặt là ra điểm đăng ký xếp hàng, đông còn hơn đi làm CMND.
Rồi các trang groupon nở rộ, người người nhà nhà đua nhau mua voucher để được tiêu dùng giảm giá, nhưng rồi trào lưu đó cũng nhanh chóng xuống dốc khi các nhà cung cấp groupon không quản lý được chất lượng dịch vụ khuyến mãi.
Các chuyên gia loay hoay cắt nghĩa nguyên nhân TMĐT không thành công, rồi đổ cho là do hạ tầng thanh toán chưa hoàn thiện. Nhưng ngay cả khi các trang web có người giao hàng tận nơi mà thu tiền, thì mọi thứ vẫn cứ rề rề ra.
Rồi chục năm sau, mọi thứ đã thay đổi đến chóng mặt. Cứ nhìn ngay chỗ toà nhà của tui là biết, lúc nào cũng có vài ba shipper cập bến, một vài anh chàng cô nàng văn phòng xuống nhận hàng.
Coopmart, Big C gì đó giờ đây không phải lo Walmart đổ bộ nữa, mà họ phải dè chừng nhất đó là đám siêu thị online rất đông và hung hãn. Chẳng hạn Adayroi.com, Tiki.vn, gọi hàng buổi sáng nhiều khi là buổi chiều giao hàng, món gì cũng có, chương trình khuyến mãi tung ra liên tục, lại còn dụ khị người dùng cài App để mua sắm tiện lợi hơn, thực ra là nhìn thấy thị trường người dùng smart phone quá béo bở có khả năng tăng engagement lên rất cao, với lại mua qua App họ cũng lười ngó ngang ngó dọc so sánh chỗ này chỗ kia hơn. Sendo.vn là một cái tên mới nổi nhưng rất đáng gờm so với Vatgia, Chodientu, một shopping mall đúng nghĩa nơi những người bán đăng hàng tìm người mua, tìm gì cũng có, đặt hàng thì Sendo sẽ cho shipper đến shop lấy hàng rồi giao cho khách, thu tiền giúp rồi chuyển lại cho chủ hàng, có lẽ họ chỉ cần kiếm lời từ việc chủ hàng đăng quảng cáo gian hàng trên trang. Trang này đúng là được FPT chống lưng nên mau lớn, lúc nào tìm hàng trên Google cũng thấy hiện ra.
5giay.vn – một đế chế rao vặt ngày xưa cũng như các trang rao vặt khác chủ yếu sống nhờ lượng traffic từ Google chứ ít ai vào các trang này tìm các mẫu rao vặt nữa, họ tìm kiếm Google ra nhanh và nhiều kết quả hơn. Nhiều trang Groupon cũng lay lắt không kém, còn đâu cái thời thương vụ triệu đô, giờ đây voucher thì lèo tèo, nhiều trang tự nhập đồ hay nhận ký gởi để bán hàng kiếm sống qua ngày, đánh vào tâm lý dân văn phòng tìm kiếm những món độc, lạ, giá rẻ, họ bán được rất nhiều món dưới 300k, biến trang web của mình trông y như cái xe lạc xoong bán dạo vỉa hè, nhưng rất nhiều trong số đó là “hàng rác”, mua về xài không được hoặc công năng rất kém so với quảng cáo, nên dần dần nhiều người quay lưng.
Trên Top 100 Alexa, trong các vị trí Top 20, các trang tin tức bị đánh bật gần hết nhường vị trí cho các trang thương mại điện tử.
Theo cá nhân tui, hiện nay TMĐT nở rộ là do đã đúng thời điểm chín muồi:
– Người dùng tăng hoạt động trên môi trường mạng, với sự hỗ trợ mạnh mẽ của smart phone tạo nên một đợt sóng chưa từng có, cái gì người ta cũng tìm kiếm, cân nhắc trước khi mua, mua xong dùng thấy hài lòng hay bất mãn lại lên Facebook, lên diễn đàn review đánh giá tạo nên các đợt sóng truyền miệng tiếp theo.
– Các công ty giành giật với nhau từng vị trí trên chiến trường máy tìm kiếm: SEO đã từng rất quan trọng, nay lại càng trở nên quan trọng hơn nữa đến nỗi tui phải mượn câu nói của chúa tể marketing Jack Trout “Khác biệt hay là chết” để đổi lại là “SEO thành công hay là chết”. Có thể người ta không biết trang web của ông là trang web nào, nhưng người ta tìm sản phẩm nào đó mà ra trang của ông trên Top 10 Google và mua được hàng từ web của ông là xem như thành công.
– Hệ sinh thái đầy đủ và rộng mở: Các dịch vụ thiết kế website lớn mạnh, ngày càng bắt kịp trào lưu và đưa các công ty vừa và nhỏ ra “mặt tiền” máy tìm kiếm thông qua một “cửa hàng” chỉn chu với chi phí rẻ, môi trường mua bán online không chỉ đơn thuần là sân chơi của các ông lớn nữa. Sự hỗ trợ mạnh mẽ của các dịch vụ shipper, người bán hàng giờ đây chỉ cần ở nhà đóng gói, sáng shipper đến lấy hàng chiều giao tới tay khách, nhận tiền của khách ngay tại chỗ rồi về chuyển khoản lại cho chủ hàng, không cần phải tốn cơm nuôi vài tay shipper lại phải lo lắng trăm thứ khác. Gấp quá cần giao ngay trong 1 tiếng đồng hồ thì đã có mấy anh Grab giao hàng. Bán nệm cao su, bán sofa thì đã có Ahamove điều ba gác máy đến chở. Trước kia ở SG, muốn mua món hàng ở HN thì phải chuyển khoản trước rồi phập phồng lo sợ gặp phải shop ba trợn nó quỵt tiền của mình không gởi hàng, giờ thì cứ đem hàng tới tận nơi cho xem đồng ý mới móc xỉa tiền nhé.
– Người mua có cơ hội cân nhắc nhiều hơn: Người mua bây giờ cũng khá nguy hiểm, mua cái gì cũng lên các trang so sánh giá để xem chỗ nào rẻ nhất mà mua thay vì phải mất thời gian vào lục lọi tìm kiếm từng trang. Vì vậy mà cũng phát sinh ra nhiều công ty chỉ cần sống cộng sinh trên các trang so sánh giá cũng kiếm đủ, ví dụ có công ty bán điện máy, không cần kho hay cửa hàng, chỉ cần mở một website, up sản phẩm lên, để giá rẻ đi chút, đồng bộ qua các trang so sánh giá, hàng ngày khách cũng tìm tới hà rầm, chuyên đi giao cho các văn phòng công ty mà cũng không có thời gian đếm tiền.
– Tất nhiên không thể không kể đến vai trò của Facebook và các mạng xã hội, giúp cho những người amateur nhất mỗi ngày cũng tiếp cận được vài trăm ngàn khách hàng mà không cần phải xây dựng website riêng, không cần giỏi kỹ thuật digital marketing này kia. Chỉ cần tạo page, tạo post rồi chạy Ad, làm đúng cách thì tiền vào không phanh.
